Jedna od najpoznatijih fotografija u istoriji savremene fotografije, Afganistanska djevojka, nastala je 1984. godine kada je američki fotograf Steve McCurry dokumentovao afganistansku izbjegličku krizu u Pakistanu. Tokom posete jednom izbjegličkom kampu, McCurry je fotografisao 12-godišnju djevojčicu po imenu Sharbat Gula.
Fotografija je ubrzo postala simbol izbjegličke patnje i pojavila se na naslovnici časopisa National Geographic u junu 1985. godine. Snažan pogled djevojčice i kompozicija slike ostavili su snažan utisak na milione ljudi širom sveta, ali identitet djevojčice tada nije bio poznat.
Godinama kasnije, tačnije 2002. godine, McCurry i tim iz National Geographica uputili su se u potragu za njom. Zahvaljujući lokalnim kontaktima i pomoći, uspeli su da identifikuju Sharbat Gula, koja je u međuvremenu živela skromnim životom u Avganistanu.
Ponovni susret nakon gotovo dve decenije zabeležen je još jednom fotografijom, ali i nizom pitanja u vezi sa etikom dokumentarne fotografije. Neki kritičari su isticali važnost informisanog pristanka prilikom fotografisanja, posebno u kulturama gde postoje specifična pravila o prikazivanju ženskih lica. Takođe, postavljalo se pitanje o odgovornosti fotografa i medija prema osobama koje su nehotice postale globalni simboli.
Nakon što je javnost ponovo saznala za nju, Sharbat Gula je u više navrata bila predmet pažnje humanitarnih organizacija. U kasnijim godinama, uključujući i period povlačenja stranih trupa iz Avganistana, bila je među osobama koje su dobile podršku za preseljenje u sigurnije uslove.
Nakon što je identitet Sharbat Gule otkriven 2002. godine, svet je saznao više o njenom životu. U intervjuima koje je tada dala, navela je da nije znala za međunarodnu prepoznatljivost svoje fotografije, niti za njen uticaj.
Godinama kasnije, Sharbat je dospela u fokus javnosti kada je 2016. godine uhapšena u Pakistanu zbog boravka s navodno nevažećim dokumentima. Nakon kraćeg pritvora i novčane kazne, deportovana je nazad u Avganistan. Po povratku, dočekali su je tadašnji vladini zvaničnici, koji su joj, prema navodima više medija, obezbedili smeštaj i osnovnu finansijsku pomoć.
U narednim godinama, usled promena političke situacije u zemlji, Sharbat Gula je ponovo bila suočena s izazovima. Nakon što su 2021. godine talibani preuzeli kontrolu nad Kabulom, pojedini međunarodni mediji preneli su da su žene koje su bile u javnosti, uključujući i nju, bile izložene pritiscima i pretnjama.
Na osnovu bezbednosne procene, kasnije iste godine, vlasti Italije su joj odobrile status izbeglice i omogućile siguran boravak u toj zemlji.
Značaj ove priče
Priča Sharbat Gule je višeslojna – od deteta uhvaćenog u objektivu kamere, preko izazova svakodnevnog života, do simbolike koja prati njen identitet decenijama. Njena sudbina osvetljava teme izbeglištva, medijske etike i položaja žena u kriznim područjima.
Zaključak
Fotografija Sharbat Gule ostaje snažan podsetnik na moć vizuelne komunikacije. Istovremeno, ova priča otvara važne teme o balansu između novinarske slobode, etičkog izveštavanja i poštovanja prema pojedincima koji su deo istorijskih narativa.
